اخبار کشاورزی:
بیم و امید تداوم صیادی در خزر
22/6/1400
کاج پرس:
صید ماهیان استخوانی از دریای خزر در حالی طی سال‌های اخیر ادامه یافته است که زادآوری طبیعی اینگونه ماهیان هر ساله کاهش می‌یابد و نقش تکثیر مصنوعی و رهاسازی بچه‌ماهیان پررنگ‌تر می‌شود.
کارشناسان شیلاتی می‌گویند عملیات تکثیر مصنوعی ، نیمه مصنوعی و کمک به تکثیر طبیعی بچه ماهیان استخوانی بویژه ماهی سفید طی یک دهه اخیر به تنها امید و پشتیبان صیادان مازندرانی برای تداوم درآمد و رونق صید تبدیل شده است.
به اعتقاد این کارشناسان از آن جایی که ۹۰ درصد ماهیان مولد استخوانی دریای خزر « رود کوچ » هستند و باید برای تخم گذاری وارد رودخانه‌های منتهی به دریا شوند ، به خاطر از بین رفتن شرایط زیست در این رودخانه‌ها عملا قدرت زادآوری خود را از دست داده اند و به همین دلیل هم هر ساله صید و صیادی در خزر بیشتر و بیشتر به تکثیر مصنوعی و نیمه مصنوعی بچه ماهیان وابسته می‌شود.
تحقیقات مراکز علمی و نظارتی هم نشان می‌دهد که از دو دهه پیش تاکنون وضعیت رودخانه‌های شمال برای زیست ماهیان مولد استخوانی هر ساله وخیم تر می‌شود ؛ معضلی که معیشت صیادان شمالی را به صورت جدی به مخاطره انداخته است.
ماهیان استخوانی در فصل تخم ریزی به دهانه رودخانه‌ها وارد می‌شوند و پس از تخم ریزی هم این منطقه را ترک می‌کنند ، اما بررس‌ها نشان می‌دهد که آلودگی‌های مختلف زیست محیطی در دهانه رودخانه‌ها بیشتر از سایر نقاط شده است و به همین دلیل نیز تقریبا مهاجرت ماهیان مولد به سمت رودخانه‌های شمالی منتهی به خزر به صفر رسیده است.
کارشناسان می‌گویند وقتی ماهی مولد نتواند در موعد مقرر برای تخم ریزی به سمت رودخانه‌ها برود ، در تور ماهیگیران قرار می‌گیرد و به این ترتیب دور باطلی برای پایان دادن به زادآوری طبیعی ماهیان در دریای خزر شکل می‌گیرد. گذشته از این ، تعداد اندکی از ماهیان که موفق به مهاجرت به رودخانه‌ها برای تخم ریزی می‌شوند در نبود نظارت کافی توسط صیادان غیرمجاز صید می‌شوند تا اندک امید باقی مانده برای تدام زادآوری ماهیان استخوانی از بین برود.
به اعتقاد کارشناسان شیلات ، اگر شرایط مهاجرت ماهیان استخوانی به سمت آب‌های شیرین برای تغذیه و تخم ریزی مهیا باشد، صید انواع ماهی در دریا خزر به هیچ عنوان کم نمی‌شود، چرا که هر ماهی مولد ۲۰ تا ۷۰ هزار تخم ریزی انجام می‌دهد و به هیچ عنوان ماهیگیران شرکت‌های تعاونی صیادی پره در شمال که تحت پوشش شیلات قرار دارند، دچار مشکل نخواهند شد ، اما آلودگی رودخانه‌ها به حدی بالا است که اکنون مهاجرت ماهیان مولد به سمت رودخانه‌ها به صفر رسیده است.
تنفس مصنوعی
شاید این پرسش مطرح شود که اگر وضعیت زادآوری طبیعی ماهیان استخوانی در خزر تا این حد وخیم است پس هزاران تن صید اینگونه ماهیان در استان‌های شمالی طی فصل صید از کجا تامین می‌شود ؟
واقعیت این است که چرخه صید و صیادی در خزر طی یک دهه گذشته هر چه بیشتر به تکثیر مصنوعی بچه ماهیان استخوانی وابسته شده است. این کار را شیلات ایران با هدف حفظ ذخایر دریای خزر و توجه به معیشت ماهیگران شمال همه ساله انجام می‌دهد. در استان مازندران این کار را مرکز تکثیر، پرورش و بازسازی ذخایر آبزیان شهیدی رجایی ساری با سابقه حدود نیم قرن انجام می‌دهد. این مرکز از ۱۰ سال پیش تکثیر مصنوعی و نیمه مصنوعی بچه ماهیان و رهاسازی آنها در دریا را به صورت جدی در دست اجرا دارد ، اقدامی که حاصل آن طبق اظهارات رسمی مسئولان و صیادان عضو شرکت تعاونی پره استان مازندران ، تداوم صید و صیادی بوده است.
آنچه در حال حاضر مشخص است ، این که روند کاهشی صید ماهیان استخوانی در تنها دریای داخلی جهان از حدود دو دهه پیش آغاز شد به طوری که طبق آمار شیلات ایران ، صید در استان مازندران از حدود ۱۲ هزار تن در اوایل دهه ۸۰ به ۲ هزار و ۳۰۰ تن و کمترین میزان در سال ۹۴ رسید ، اما در پنج سال اخیر با به بار نشستن طرح‌های تکثیر مصنوعی ، نیمه مصنوعی و کمک به تکثیر طبیعی بچه ماهی و رها سازی در خزر ، میزان صید افزایشی شد.
بر اساس آمارهای رسمی ، مرکز تکثیر ، پرورش و باز سازی ذخایر آبزیان شهید رجایی ساری هر ساله ۳۰۰ تا ۴۰۰ میلیون قطعه انواع بچه ماهی بویژه سفید و کپور را تولید می‌کند که در رودخانه‌های شیلاتی سازی می‌شود تا معیشت بیش از ۱۱هزار ماهیگیر در قالب حدود ۱۵۰ شرکت تعاونی صیادی پره در استان‌های شمالی گیلان، مازندران و گلستان به خطر نیفتند.
با توجه به وابسته شدن صید و صیادی به تکثیر مصنوعی بچه ماهیان استخوانی در دریای خزر ، شیلات مازندران از یک دهه پیش و به صورت ویژه از پنج سال پیش در کنار تکثیر مصنوعی و رها سازی بچه ماهی ، با کمک و همراهی جامعه صیادی استان تکثیر طبیعی بچه ماهی سفید به دو روش شیل گذاری یعنی ایجاد استخرهای کنار ساحل و رودخانه‌های را نیز آغاز کرده است و طبق اعلام رسمی شیلات مازندران تعداد رودخانه‌های استان برای اجرای شیل گذاری از ۱۱ رشته سال ۱۳۹۵ امسال به ۱۳ رشته رسیده است.
شیل سازه ای است مرکب از چوب ، فلز، نی بافته شده جهت محصور نمودن دوطرف بالا دست و پایین دست رودخانه شکل می‌گیرد.شیل گذاری فرایندی است متشکل از چند عملیات که در زمان و مکان مشخص اجرا می‌گردد. در نتیجه این فرایند، بخشی از مسیر رودخانه به طول ۲۰۰ تا ۳۰۰ متر که دارای شرایط مناسب(بستر ، عرض، عمق، کیفیت آب ودبی مناسب ) برای تکثیر طبیعی بوده در بالادست وپایین دست محدوده مورد نظر شیل استقرار می‌یابد. هدف از این کار ایجاد شرایط مطلوب جهت تکثیر طبیعی گونه‌های هدف مانند ماهی سفید می‌باشد.
روش دوم شیل گذاری که با همکاری جامعه صیادی صورت می‌گیرد ایجاد استخرهای تکثیر طبیعی ماهیان است به این روش که ماهی‌های مولد پس از صید با مقررات فنی به استخرهای کنار ساحل که تحت مراقبت شرکت‌های تعاونی صیادی پره است، منتقل شده و پس از رسیدن به وزن مناسب حدود ۶گرم در دریا رها می‌شوند. بر اساس آمار شیلات استان امسال تعداد استخرهای تکثیر طبیعی ماهی در کنار ساحل به ۴۲ استخر با ظرفیت تولید و رها سازی ۳۰ میلیون قطعه رسید.
همه ساله از اواخر اسفند ماه مهاجرت ماهیان استخوانی بویژه ماهی سفید از آب‌های دریای خزر به سمت رودخانه‌ها برای تخم ریزی آغاز می‌شود و تا اواخر اردیبهشت و اوایل خرداد ماه ادامه می‌یابد. واقعیت این است که صید و صیادی در دریای خزر هر ساله بیشتر از سال قبل به تکثیر مصنوعی ماهیان وابسته می‌شود. کارشناسان شیلات مهم ترین مشکل در این زمینه را آلودگی رودخانه‌ها می‌دانند که سبب شده است تا توان زادآوری ماهیان استخوانی بشدت کاهش یابد. معاون صیدو بنادر ماهیگیری شیلات مازندران از جمله این کارشناسان است که دلیل اصلی کاهش صید ماهبان استخوانی را آلودگی رودخانه ناشی از ورود انواع فاضلاب‌های صنعتی و کشاورزی ، برداشت بی رویه شن و ماسه ، تجاوز به بستر رودخانه‌ها دانست و گفت : ۹۰ درصد ماهیان استخوانی خزر رودگوچ هستند و برای تکثیر طبیعی باید به دهانه‌های رودخانه‌ها مهاجرت کنند ، اما معضل آلودگی این فرایند را تقریبا به صورت کامل مختل کرده است.
قاسم کریم زاده در گفت و گوییب اظهار داشت: گونه مهاجر ماهی سفید به عنوان مهم ترین گونه دریای خزر که بیشترین آمار فراوانی صید صیادان شمالی را تشکیل می‌هد ، اشاره کرد و افزود : با از بین رفتن محل تخم ریزی ماهیان بویژه گونه سفید در بستر رودخانه‌های شیلاتی منتهی به دریای خزر ، تنها راه حفظ ذخایر و رونق صید تکثیر مصنوعی ، نیمه مصنوعی و کمک به تکثیر طبیعی بوده است که مورد حمایت جدی شیلات ایران یز قرار گرفت.
وی با توضیح این نکته که طبق بررسی‌های صورت گرفته ضریب بازگشت شیلاتی در تکثیر مصنوعی ۵ تا ۱۰ و در تکثیر طبیعی ۱۰ تا ۱۵ درصد است، بیان داشت: بررسی‌ها نشان می‌دهد که با بازگشت این ضریب علاوه بر تقویت ذخایر دریای خزر برای جامعه صیادان نیز رضایت بخش است.
کریم زاده با ذکر این نکته به طور متوسط بچه ماهیان با تکثیر مصنوعی و نیمه مصنوعی با وزن ۲کیلو گرم پس از ۲ تا سه سال به ترتیب بستگی به جنسیت نر و ماده به سبد جامعه صیادان بر می‌گردند، گفت: بررسی‌ها نشان می‌دهد بچه ماهیان رها سازی شده که در همان منطقه از رودخانه و سواحل دریای خزر رها سازی شدند خو گرفته و پس از رسیدن به رشد کامل در تور ماهیگیران قرار می‌گیرند.
این مسئول شیلاتی مازندران با اشاره به این که امسال نیز از دهم خرداد رها سازی ۷۰ میلیون قطعه بچه ماهی سفید در ۳۱ رودخانه شیلاتی منتهی به دریای مازندران در دستور کار قرار گرفت، گفت : برای رها سازی طبق برنامه ریزی و با هماهنگی تشکل‌های صیادی و اتحادیه تعاونی صیادی پره استان به وسیله خودروهای مخصوص به ۳۱ رشته رودخانه‌ها شامل ۴۰ درصد در شرق ، ۳۰ درصد در مناطق مرکز و ۳۰ درصد در منطقه غرب انتقال یافتند.
وی با اشاره به رودکوچ بودن ۹۰ درصد آبزیان دریایی و افزایش ۴۵ درصدی فعالیت‌های تکثیرطبیعی ماهیان درجامعه صیادی تعاونی‌های پره استان توضیح داد: احداث استخرتکثیر طبیعی دراراضی جایگاه‌های صیدپره از۲ واحد سال ۱۳۹۵ اکنون به ۴۲ واحد, ایجاد شیل در رودخانه‌ها از یک به ۲۰ رشته ونیز طرح حفاظت ازمهاجرت ماهیان مولد به مناطق بالا دست از یک رشته به سه رشته رودخانه ای افزایش یافت.
کریم زاده با بیان این که این فعالیت‌ها فقط در قالب طرح تکثیر طبیعی و رها سازی شیلات است، اظهار داشت: به طو ریقین با دائمی شدن روان آب و استقرار یگان حفاظت آبزیان و محیط زیست در کنار همکاری دستگاه قضایی شرایط برای مهاجرت ماهیان در همه رودخانه‌ها مهیاتر می‌شود.
وی هدف از اقدام را کمک به تکثیر طبیعی و بازسازی ذخایرآبزیان دریایی, تثبیت اشتغال واشتغال زایی جدید, درآمدزایی, تامین بحشی از پروتیین جامعه برشمرد و تصریح کرد: امیدواریم باتلاش کارشناسان شیلات و نیز همت و همدلی جامعه صیادی باتکثیرطبیعی ورهاسازی بچه ماهیان به دریا ، بتوانیم رونق صیدو صیادی و جهش تولید را محقق سازیم.
نوستالژی سال‌های پربرکت
صید و صیادی با تورهای انباشته از ماهی برای بسیاری از صیادان مازندران که بازنشسته شده و تا سال‌های پایانی فعالیتشان را سپری می‌کنند، تبدیل به نوستالژی شده است. یکی از ماهیگیران پیشکوست و بازنشسته عضو شرکت تعاونی صیادی پره مازندران با اشاره به صید فراوان انواع تا دهه ۸۰ ، به خبرنگار ایرنا گفت: مشکل آلودگی رودخانه‌های منتهی به دریا ه طور کل فرایند مهاجرت ماهیان مولد را مختل کرده است.
حسینی که ۳۰ سال سابقه ماهیگیری دارد، گفت : هر گونه از ماهیان وقتی چراگاه و مسیر حرکتی خود را پیدا کنند تا ۱۰۰ سال نسبت به آن مسیر و محل تغذیه عادت می‌کنند، ولی متاسفانه در سال‌های اخیر آرامش ماهیان به دلایل مختلف از جمله اجرای برخی طرح‌های گردشگری مانند راه اندازی جت اسکی از بین رفته و آبزیان مسیر حرکتی خود را فراموش کردند و یا تغییر دادند.
وی افزود: ماهی کفال، ماهی منحصر دریای خزر و لجن خوار است. ماهی آزاد دیگر گونه انحصاری خزر نیز فقط روی سنگ فرش‌های رودخانه ای منتهی به سواحل دریا تخم ریزی می‌کند. اکنون همه این شرایط از بین رفته است.
حسینی با بیان این نکته که بستر و عمق آب دریای خزر برای ماهیگیری نیاز به نقشه دارد، توضیح داد: تجربه نشان داده است که علاه بر وجود مسیر ورود آب شیرین از طریق رودخانه ها، در برحی از مناطق سواحل چشمه‌های آب شیرین در داخل آب دریا وجود دارد. یکی از دلایل افزایش صید در گذشته وجود مسیر شناخته شده برای انبوه ماهیان در این مناطق و در نتیجه در تور رس قرار گرفتن آبزیان و پر باری سبد صیادان بوده است.
به گزارش کاج پرس به نقل از ایرنا ، گونه‌های کفال، ماهی سفید و کپور عمده ترین ماهیان استخوانی دریای خزر هستند که توسط ماهیگران صید و در بازار عرضه می‌شود.صید ماهیان استخوانی در دریای خزر در مازندران هر ساله از بیستم مهر آغاز می‌شود و تا اواخر فروردین سال بعد ادامه می‌یابد... کدB64
در شبکه‌های اجتماعی به ما بپیوندید:
کانال تلگرام: https://t.me/kajpress00
پیج اینستاگرام: https://www.instagram.com/kajpress00
