آنکتاد؛ کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل(UNCTAD ) و جایگاه ایران
کشاورزی آینده جهان-20/ 12/ 1401
تهیه و تدوین: حجت اله انصاری(جابری)
آشنایی با آنکتاد (UNCTAD)
کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل (UNCTAD: United Nations Conference on Trade and Development) که به اختصار آنکتاد نامیده می‌شود در سال ۱۹۶۴ میلادی با هدف یک پارچگی کشورهای در حال توسعه با اقتصاد جهانی تاسیس شد.
تحولات جهانی از سرعت و شتاب بیشتری برخوردار شده است و این تحولات لاجرم موجب می شود که چهره سیاسی تری به عرصه اقتصاد و تجارت در عرصۀ بین المللی بدهد و کشورها را ناچار می سازد که توجه ویژه ای به اقتصاد سیاسی بین المللی داشته باشند.
یکی از مهم ترین محافل بین المللی که کشورهای درحال توسعه از طریق آن می توانند روند اقتصادی و سیاسی بین المللی را دنبال نموده و از مواضع کشورهای توسعه یافته آگاه شوند و در قبال مواضع مذکور سیاست گذاری مناسب را انجام دهند، کنفرانس تجارت و توسعه ملل متحد(آنکتاد) می باشد. هم چنین کشورهای در حال توسعه می توانند با استفاده از ظرفیت این نهاد بین المللی سیاست گذاری مناسب در جهت بهره مندی حداکثری از فرآیند جهانی شدن و کاهش تبعات آن گام بردارند.
آنکتاد یک رکن فرعی مجمع عمومی سازمان ملل متحداست و برمبنای قطعنامه مجمع عمومی سازمان ملل متحد بنا شده است. آنکتاد از ابتدای تاسیس فاقد شخصیت حقوقی بین المللی بوده است.
آنکتاد در تصمیمات خود درعرصه تجارت بین الملل و توسعه اقتصادی، مفهوم حاکمیت اقتصادی را علاوه برحاکمیت سیاسی لحاظ نمود و اصل برابری، همکاری بین المللی مبتنی بر انصاف و وابستگی متقابل به نفع کشورهای درحال توسعه را مورد تاکید قرارداده است.
آنکتاد در پی آزادی تجارت بین المللی درچارچوب حمایت از کشورهای توسعه نیافته جهان، کاهش میزان ضررها و مساعدت برای توسعه اقتصادی آنها و غیره می باشد.
به عبارت دیگر آنکتاد اتخاذ رفتار مساعد را ترجیحا به نفع کشورهای توسعه نیافته جهت سوق دادن این گونه کشورها به سطحی متوازن و متعامل با کشورهای توسعه یافته، به عنوان یک قاعده و اصل می‌داند.
لذا قالب فرمول رفتار مساعد، درموارد لزوم آزادی تجارت بین المللی را نپذیرفته است، ولی درموارد مقتضی در راستای منافع کشورهای درحال توسعه، آزادی تجارت بین المللی مورد قبول واقع شده‌است.
آنکتاد محور مرکزی سازمان ملل متحد برای برخورد یکپارچه با تجارت و توسعه و مباحث مرتبط با حوزه های مالی، تکنولوژی و سرمایه گذاری و توسعه در کشورهای درحال توسعه و توسعه نیافته‌است.
آنکتاد از طریق جستجو و تجزیه و تحلیل رویه ها و جمع آوری اطلاعات به دنبال ایجاد زمینه برای مشورت بین دولت ها و تبادل تجربیات با هدف یکپارچه سازی عوامل توسعه است. آنکتاد با سازمان های دیگر برای رفع نیازهای کشورهای درحال توسعه همکاری دارد.
دبیرخانه آنکتاد در انجام وظایفش همراه با دولت های عضو و درتعامل با سازمان های وابسته به سازمان ملل متحد و کمیته های منطقه ای همانند موسسات دولتی، سازمان های غیر دولتی و غیره کار می‌کند.
کنفرانس تجارت و توسعه سازمان ملل هر سال در سلسله گزارش های « سرمایه گذاری خارجی جهان» به بررسی روند سرمایه گذاری خارجی در کشورهای مختلف می پردازد و طی آن آمار مربوط به سرمایه گذاری مستقیم خارجی کشور های جهان را منتشر می‌کند.
جایگاه ایران در سرمایه گذاری مستقیم خارجی
بر اساس گزارش « سرمایه‌گذاری خارجی جهان 2022»، میزان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایران طی سال 2021 به 1 میلیارد و 425 میلیون دلار رسیده است که این مقدار حدود 6درصد ( 6.18% ) بیش از سال 2020 است. در واقع میزان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در ایران در سال 2020 معادل 1 میلیارد و 342 میلیون دلار بود؛ یعنی میزان سرمایه گذاری خارجی در ایران در سال 2021 با افزایش (83 میلیون دلاری) 6.18 درصدی مواجه شده است.
گفتنی است، سرمایه گذاری خارجی در ایران در سال های 2020 و 2019 و 2018 به ترتیب 11 درصد، 36.4 درصد و 30 درصد افت کرده بود.
بر اساس این گزارش، سال گذشته میلادی در جهان، 1.582 تریلیون دلار جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی انجام شده که نسبت به سال پیش از آن، 619 میلیارد و 171 میلیون دلار بیشتر است و سهم ایران از این میزان سرمایه گذاری در جهان 0.09 درصد است. این در حالی است که سهم ایران در سال 2020 برابر با 0.13 درصد و در سال 2019 برابر با 0.09 درصد بوده است. همچنین ایران در سال 2021 (1400) جایگاه 80 در میان کشورهای جهان را به خود اختصاص داده که نسبت به گزارش سال میلادی قبل از آن(2020) 8 رتبه تنزل کرده است. البته باید یادآور شد میزان سرمایه گذاری مستقیم خارجی در سال 2020 در بسیاری از کشورها به علت شیوعکرونابه شدت کاهش یافته است.
لازم به ذکر است در گزارش منتشر شده، کشورهای آمریکا با 367 میلیارد و 376 میلیون دلار، چین با 180 میلیارد و 957 میلیون دلار و هنگ‌کنگبا 140 میلیارد و 696 میلیون دلار به ترتیب در رتبه های اول تا سوم به لحاظ جذب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی قرار دارند.
این در حالی است که کشورهایی مانند عربستان و امارات هر کدام بیش از ۱۹ میلیارد دلار و ترکیه ۱۲.۵ میلیارد دلار طی سال ۲۰۲۱ سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جذب کرده بودند که بیانگر رشد 500درصدی عربستان و 170 درصدی ترکیه نسبت به سال قبل از آن در این زمینه است.
گزارش آنکتاد می‌نویسد در مجموع طی سال 2022 میزان سرمایه‌گذاری های مستقیم خارجی در جهان به بیش از یک تریلیون و ۵۸۰ میلیارد دلار رسیده است که نسبت به سال ۲۰۲۰ جهشی ۶۴ درصدی داشته است.
از سویی ایران در سال ۲۰۱۷ و قبل از تحریم های آمریکا بیش از ۵ میلیارد دلار جذب سرمایه مستقیم خارجی داشت که در سال های بعد به صورت متوالی رو به کاهش بوده است.
برنامه نقطه تجاری
آنکتاد در راستای تسهیل فرآیند توسعه در کشورهای در حال توسعه فعالیت های مختلفی را انجام داده است که یکی از آنها توجه به موضوع کارایی تجاری است. یکی از راهکارهای ارائه شده توسط آنکتاد درجهت افزایش کارایی تجاری کشورهای در حال توسعه برنامه نقطه تجاری است.
در برنامه سال ۱۹۹۹، اهداف آنکتاد توسط اعضا برای کمک به راه اندازی و هماهنگ کردن نقاط تجاری درسراسر دنیا مجددا مورد بررسی قرارگرفت.
در اکتبر سال 1999 اعضای آنکتاد استراتژی جدیدی با 2 جهت گیری اصلی برای فعالیت های انکتاد با توجه به برنامه های نقاط تجاری ارائه نمودند:
- توسعه دامنه و کیفیت خدمات فراهم شده بوسیله شبکه نقاط تجاری جهان GTPNet:Global Trade Point Network
- توانمند سازی نقاط تجاری با نظر به بهبود پایداری نقاط تجاری و کاهش وابستگی آنها به منابع آنکتاد
مرکز توسعه نقطه تجاری ملل متحد:
مرکز توسعه نقطه تجاری ملل متحد (UNTPDC) وابسته به آنکتاد در ژوئن سال ۱۹۹۳ تاسیس و ابتدا در بانکوک مستقر شد و از نزدیک با کمسیون اجتماعی و اقتصادی آسیا و اقیانوسیه و موسسه آسیایی تکنولوژی همکاری می‌کرد.
این مرکز از جولای سال ۱۹۹۵ به ملبورن (استرالیا) منتقل شد و در آنجا توسط موسسه تکنولوژی رویال ملبورن پشتیبانی شد. این موسسه در زمینه مباحث تحقیق و توسعه با مرکز توسعه نقطه تجاری ملل متحد همکاری می‌کند.
