هزارتوی کمبود و گرانی مرغ با آدرس نژاد آرین و سردرگمی های صنعت مرغ گوشتی و حاکمیت کشور
سید فرزاد طلاکش- دبیر کل فدراسیون طیور ایران
کشاورزی آینده جهان- 27/ 04/ 1402
در پی درج سلسله مقالاتی در خصوص مرغ نژاد آرین از سوی خبرنگاران کشاورزی آینده جهان(کاج پرس)، مدیران ارشد، برجسته و صاحب نظران صنعت مرغداری مباحثی در این زمینه به عنوان تولیدکنندگان مطرح کردند که در این رابطه، مقاله دکتر فرزاد طلاکش، دبیر کل فدراسیون طیور ایران و از فعالان صنعت مرغداری را در زیر می خوانیم.
مقدمه : نقش بسیار مهم و سهم فزاینده تولید گوشت مرغ در تامین امنیت غذایی جوامع، امروز بر کسی پوشیده نیست و حجم بسیار اندک تجارت جهانی این محصول در قیاس با کل تولید آن در دنیا به خوبی موید این ادعاست که همه کشورهای دنیا خود اتکایی در تولید گوشت مرغ را پایه تامین پروتئین حیوانی، جهت حصول امنیت و اقتدار غذایی خود قرار داده اند.دلیل اصلی این رویکرد، بهره وری بیشتر تولید گوشت طیور نسبت به گوشت قرمز است که با مصرف مقادیر بسیار کمتر غلات و آب ، می تواند مقدار مشابه گوشت را تولید کند و این مرهون پیشرفت ژنتیکی نژادهای گوشتی طیور در طی دهه های اخیر است که با دو مولفه سرعت رشد و ضریب تبدیل گوی سبقت را از سایر رقبا ربوده اند.
بر اساس همین توجه و اهمیت حوزه ژنتیک و لزوم بهبود سویه های مورد استفاده در تولید گوشت مرغ، در ایران نیز ایجاد مجتمع لاین بابل کنار در دهه ۷۰ انجام گردید و سویه ای از هلند برای پرورش در آن وارد شد که نام ایرانی آرین را برای آن انتخاب کردند.
آرین نژاد ایرانی نیست فقط نام ایرانی بر آن گذاشته و اطلاعات نادرست را انتشار دادیم
کار پرورش این نژاد در دهه ۷۰ با واردات سویه ای از هلند بنام هیبرو آغاز شد ولی با نام ایرانی آرین ادامه یافت. در سالهای نخست، تولیدات آن با فاصله ای اندک نسبت به رقبای خارجی عرضه می گردید و در بازار هم با اقبال نسبی مواجه بود، لیکن بی توجهی، بی مهری و غفلت از توسعه و بهبود ژنتیکی آن، طی بیش از ۲ دهه، این سویه را به حاشیه راند و باعث حذف کامل آن از گردونه رقابت با سویه های به شدت توسعه یافته و بهره ور خارجی گردید.
در سال 13۹۸به بهانه مشکلات موقتی که در انتقال ارز برای واردات اجداد سویه های موجود کشور حاصل شد که با اینکه کاملا" مشخص بود مشابه سایر مشکلات ارزی کشور با پیگیری مناسب بالاخره حل می شود، ولی توسط برخی از دست اندرکاران با بی تدبیری و با تحریف اطلاعات واقعی و انتشار این مطالب غیر واقعی در سطح عالیترین مقامات تصمیم گیر کشوری ( دفتر مقام معظم رهبری و شورای عالی امنیت ملی) بار دیگر توجه به جانب سویه آرین بعنوان تنها راه حل نجات کشور جلب شد و علیرغم اطلاع کامل از اینکه این سویه نقاط ضعف بسیاری دارد و نمی تواند بدلیل دو دهه رها سازی و عقب ماندگی ،جایگزینی مناسب برای سایر سویه های بهره ور خارجی باشد، متأسفانه برنامه استفاده از همین شرایط ناپایدار و غیر اقتصادی لاین آرین در دستور کارحاکمیت قرار گرفت و تاوان سنگینی را هم بر بدنه صنعت مرغداو مردم مصرف کننده تحمیل کرده است.
اشتباه محاسباتی در رویکرد آینده نگر حاکمیت و خرج از جیب مرغداران برای تحمیل غیر اقتصادی
علیرغم اینکه دستور دفتر مقام معظم رهبری تلاش و پیگیری برای احیای این نژاد بود ولی متاسفانه متولیانی که عهده دار سیاست گذاری و اجرای برنامه احیای مرغ آرین شدند ، بدون اینکه آسیب شناسی عدم موفقیت این سویه در طی 2 دهه گذشته را مد نظر قرار دهند و جریانی را که می توانست بدون شعار زدگی و آسیب رساندن به ماهیت وجودی و اهمیت توسعه منطقی این سویه در میان مدت و بلند مدت با راهبرد تکوینی بهبود نژادی و جایگزینی تدریجی، نوید بخش خود اتکایی درآینده تأمین جوجه اجداد و مادر کشور باشد، متأسفانه با اتخاذ رویه ای نادرست ، غیر استاندارد، غیر علمی و بدون در نظر گرفتن خسارات اقتصادی و اجتماعی حاصله با کارهایی عجولانه و با تکرار اشتباهات گذشته و تحمیل خسارات بیشتر بدلایل واهی و غیر قابل توجیه این نژاد را به سمت تکثیر آنی سوق دادند و سعی کردند با حرکات چکشی ، دستوری و با قدرت انحصاردولتی، آرین را به اقتصاد ضعیف شده و آسیب دیده مرغداری گوشتی کشورتحمیل زوری کرده و از کیسه زیان مرغداران کشور با هزینه گزاف آنرا جایگزین سویه های رایج سازند که البته بجز ضربه بزرگی که طی این مدت بر اعتماد صنعت طیور به این سویه در کشور وارد ساخته ، دستاورد دیگری نداشته است.
امروز حتی پس از این همه جنجال و هزینه ملی ،سویه آرین در ابعاد گوناگون منجمله بهروری خوراک، کیفیت لاشه و همچنین طول زمان پرورش (که خود بهره وری استفاده از فضای فیزیکی و زیرساخت موجود برای تولید گوشت مرغ را کاهش می دهد) دچار ضعفهایی جدی است که ادامه اصرار بر کاربری آن بدون پشتوانه های فنی و حمایتی لازم ، نه تنها مانع از استفاده وسیع این سویه در صنعت طیور کشور است بلکه هدر رفت منابع عمومی ، زیان هنگفت و ورشکستگی مرغدارانی که با اجبار و الزام به پرورش آرین پرداخته اند و از دست رفتن اشتغال پایدار در این دومین صنعت بزرگ کشور را به همراه خواهد داشت.
در بعد صادرات نیز به دلیل ضعف مشخصات ژنتیکی و نیز خصوصیات لاشه، چشم اندازی امیدبخش برای صادرات آن حتی به کشورهای توسعه نیافته وجود ندارد. بطور کلی باید اشاره داشت که برآوردهای کارشناسی این برداشت را ایجاد می کند که استفاده از سویه آرین در شرایط فعلی کاهش تولید ۲۵ درصدی گوشت مرغ و به همین نسبت افزایش هزینه های کشور را باعث خواهد گردید.
ضمنا باید توجه داشت که ملاحظاتی مانند وابستگی شدید کشور به واردات غلات وافزایش تقاضا و قیمت این اقلام در جهان با اصرار بر جایگزینی بیش از توانمندی آرین در کشورکه بطور قابل توجهی باید مصرف بیشتری از غلات را برای آن مد نظر قرار داد، باعث تعمیق ریسک استفاده از این سویه است.
جالب اینکه در پیگیریهای متعدد و جلسات تخصصی در ابعاد مختلف دریافته ایم که تمامی ذینفعان حاکمیتی کشور در این موضوع بعد از 4 سال بررسی و کسب اطلاع از کلیه تشکل ها و صاحبنظران ، آگاه شده اند که این روش اجرایی برای گسترش مرغ آرین اشتباه بوده و عواقب خاص خود را دارد اما چرا عقب نشینی نمی شود کسی نمی داند؟؟؟؟؟
متأسفانه زنجیره مرغداری کشور بدلیل این فشار غیر اصولی و غیر اقتصادی دچار انحراف شده
زنجیره مرغداری کشور بدلیل این فشار غیر اصولی و غیر اقتصادی مجبور به انحراف شده و چون هم نمیتواند از دستورات دولتی بصورت عینی سرپیچی کند و هم راه دور زدن مشکلات را تا حدی تجربه کرده است لذا تمامی ذینفعان از اجداد ، مادر و گوشتی تجاری عملکردشان بر روی مستنداتی که ارائه می کنند با آنچه در عمل انجام میدهند فاصله بسیار بزرگی دارد که در نتیجه ی آن اولا" آمارهای تولید و جوجه ریزی واقعی اجداد و مادر و تجاری گوشتی کاملا" مخدوش و غیر قابل استناد بوده و ثانیا" هر گونه برنامه ریزی بر اساس آمارها برای رفع معضلات عرضه و قیمت گوشت مرغ در بازار عملا" غیر ممکن شده و تاوان سنگینی به بدنه حاکمیت (وزرای جهاد کشاورزی وقت و سایر دست اندرکاران دولتی ) و از آن مهمتر بر دوش مصرف کنندگان مرغ تحمیل شده که کاملا"بر ضد شعار رفع محرومیت ، ثبات اقتصادی ، تأمین امنیت غذایی و .... است و جای تأمل فراوان دارد که چرا همچنان این سیاست نادرست ادامه دارد؟؟؟؟؟
از مهمترین دلایل کمبود و گرانی مرغ، اختلاف آمارهای کاغذی با آمار واقعی پرورش نژاد آرین در مرغداری ها و تولید گوشت کمتر از طریق این سویه است
همواره بیان و نوشتار تشکل های تخصصی ، صاحبنظران دلسوز کشور و این فدراسیون این بوده است که گرچه حاکمیت کشور بنا به ضرورت های متعدد مورد ادعا که بعضا" پشتوانه قابل دفاعی هم ندارد، اصلاح و توسعه سویه آرین را در دستور کار دارد ولی منطق علمی، اقتصادی و اجرایی همراه با محاسبات دقیق هزینه – فایده در این اقدام باید سرلوحه سیاست گذاری آن قرار گیرد و از هرگونه تصمیمات عجولانه و هیجانی خودداری شود ، اما متأسفانه شاهدیم که عدم توجه به این توصیه ها نه تنها پیشرفتی را در اجرای سیاست توسعه و احیای آرین بدنبال نداشته بلکه هدر دادن منابع ملی کشور در قالب حمایت های تحقیقاتی و آنهم با شکل چند متولی توسط معاونت فناوری ریاست جمهوری و مؤسسه تحقیقات علوم دامی (که بنظر می رسد پایه و اساس درستی که پیشرفت این سویه را تضمین کند ، ندارند) در حال انجام است و این گونه سیاست بازی و سیاست ورزی باعث کمبود و گرانی غیر موجه گوشت مرغ در بازار مصرف آن شده است و آمارهای مخدوش جوجه ریزی از سوی متولیان خصوصی و دولتی هم نمی تواند خبر موثقی برای حل این بحران باشد.
خلاصه ای از مشکلات اجرایی و نگاه انحصاری به سویه آرین در تولید گوشت مرغ کشور :
* بدلیل ضعف ساختاری واحدهای اجداد و مادری بکار گرفته شده، عملا" بیشتر جوجه های مادر و تجاری تولید شده دارای کیفیت نامطلوب هم از دیدگاه رشد و هم ایمنی بوده و آلودگی های سالمونلا و آدنوویروسی و .... در آنها نسبت به سایر سویه ها بسیار جلب توجه می کند که البته به معنای خسارت اقتصادی شدید در واحدهای مرغ مادر و گوشتی پرورش دهنده سویه آرین می باشد.
* استقبال مرغداران گوشتی (که بیش از 80 درصد آنها واحدهای کوچک زیر 30 هزار قطعه بوده و از بنیه مالی بسیار ضعیفی بخصوص در شرایط حال حاضر صنعت که به نقدینگی 6 برابر بیشتر از مدت مشابه سال قبل نیاز دارد) از این سویه بدلیل وزن گیری کمتر و مصرف خوراک بیشتر در مقایسه با سایر سویه ها ، بسیار ضعیف و با مقاومت بسیار همراه است و به همین دلیل نرخ جوجه یکروزه آرین نسبت به سایر رقبا با درصد بالایی کمتر می باشد و در نتیجه شرکت های مرغ مادر پرورش دهنده آرین نیز با زیان هنگفتی روبرو هستند که نه تنها قابل جبران نمی باشد بلکه خطر حذف این پرورش دهندگان از زنجیره مادر گوشتی تا حداقل یک سال آینده است و جبران جایگزینی آنها عملا" در کوتاه مدت امکانپذیر نبوده و خسارت کمبود تولید گوشت مرغ ناشی از آن باید مورد توجه سیاست گزاران ملی باشد.
* استقبال بازار گوشت مرغ در سطح کشتارگاهها, عمده فروشی و هم خرده فروشی مرغ بدلیل ویژگی های لاشه این مرغ ها (اختلاف 10 - 8 درصد اندازه کوچکترگوشت سینه آرین با سایر سویه ها و رنگ زردتر پوست در آرین و اساسا" جثه کوچکتر در آرین) نیز بسیار ضعیف و با تبلیغات منفی همراه است و در نتیجه زیان حاصل از آن به مرغدار گوشتی پرورش دهنده موصوف منتقل شده و زیان مرغدار را دوچندان می کند.
سویه آرین گرچه خوراک سیاسی خوبی برای عده ای میتواند باشد ولی در اصل سیاهچاله ای است که صنعت طیور گوشتی و مردم در آن گرفتار شده اند
مخدوش شدن آمار و گم شدن آمار واقعی پرورش رده های مختلف اجداد، مادر و تجاری آرین هم تبعات عادت به تخلفات را ترویج داده ، هم متولیان امر مجبور به گزارش غیرواقعی به بالادست خود شده اند و هم تمام مساعی و سیاست های بکار گرفته شده برای جبران کمبود گوشت مرغ و مناسب سازی نرخ آن برای مصرف کنندگان به شکست انجامده است و هم تعدادی از مرغداران اجداد ، مادر و گوشتی که اصرار بر عملکرد صحیح و قانون مدار دارند در آستانه ورشکستگی موقت یا دائم قرار گرفته اند که معلوم نیست تبعات آن در آینده نزدیک چه میزان خسارت جدی به کشور برای تأمین گوشت مرغ وارد خواهد کرد؟؟؟؟
امیدواریم مسئولان با آگاهی کامل و مسئولانه و با نگاهی به پتانسیل های فعلی سویه آرین ، اصلاح سریع دیدگاههای حاکم و بازنگری دستورات صادر شده فعلی را با شجاعت کامل انجام داده وحرکت صحیح و اصولی به سمت توسعه صنعت طیور کشور در دستور کار جدی تمامی ذینفعان حاکمیتی و صنفی قرار گیرد و با کمک بخش خصوصی ذیصلاح و راههایی که در مکاتبات متعدد این فدراسیون به صراحت و با مسئولیت پذیری کامل پیشنهاد شده است هم سیاست توسعه این نژاد در مسیر درست قرار گیرد و هم بحران تأمین اجداد با صدور مجوز واردات نژادهای برتر که سابقه کار در ایران دارند بزودی حل و فصل شود.
در شبکه های اجتماعی ما را دنبال نمایید:
ble.ir/@kajpress_ir
eitaa.com/kajpress
