عقب ماندگی در تکنولوژی ماشین ها و ادوات کشاورزی موجب خسران ملی و کاهش درآمد کشاورزان است
کشاورزی آینده جهان- 26/ 10/ 1402
منصور انصاری
اگر 200 سال پیش کسی می گفت که برای بازدهی تولیدات کشاورزی باید گاوآهن ها را برداریم یا کاهش دهیم و به جای آن از دستگاهی به نام تراکتور برای شخم زدن زمین و یا برداشت محصولات زراعی - و خدا نخواسته در آن زمان- در باغات و مزارع صیفی و سبزی استفاده کنیم، از همه سو تکفیر می شد که از یک سو عده ای مثلا می گفتند امکان پذیر نیست، مگر می شود؟ باید از همین گاو آهن های موجود استفاده کنیم و یا نهایتا دو گاو یا دو قاطر را برای شخم عمیق به 4 گاو یا 4 قاطر تغییر دهیم!
گذشته از اینکه شاید در مخیله کسی نمی گنجید که دنیا در آستانه مدرنیته و صنعتی شدن است که شامل تولیدات کشاورزی نیز می شود، لذا استفاده از ماشین آلات برای کشاورزی هم الزامی است. از سوی دیگر، عده ای، چه روحانی و چه غیر آن به دلیل مخالفت با مدرینیته و نفوذ غذب می گفتند کاشت مثلا گندم یا جو با تراکتور، برکت را از سفره هایمان می برد و بعضی از افراطیون نیز می گفتند چون به تراکتور یا هر ماشین دیگری دست اجنبی خورده، نجس است و کار با آن مغایر اصول شرع است، مثل ماجرای قند شازند که حکایتش را همه می دانند.
همین بود که عباس میرزا ولیعهد فتح علیشاه قاجار که رویه ای متفاوت از شاهان فاسد زن باره عصر قاجار داشت، وقتی پس از نبردهای دلیرانه توام با گذشت و فداکاری ایل های ایرانی در جنگ های روسیه (1813 تا 1828) شکست خورد، رو به سوی کلنل ژوبر فرانسوی کرد و گفت؛ اجنبی، چرا ما به رغم رشادت بسیار و از جان گذشتگی فراوان از روس ها شکست می خوریم؟ و شنید: باید ساز و کار، تجهیزات و سازمان نیروهای جنگنده و فداکار خود را تغییر دهید، گذشته از اینکه تحلیل گران به شیوه تاریخی (analytic history method) این مقطع از تاریخ را آغاز تفکر مدرنیته در ایران می دانند باید گفت حداکثر سلاح جنگی ضد آتشباری با ماموریت شلیک به انبوه دشمن، «زنبورک» بود که سوار بر شتر یا قاطر، آتش می گشود و بعضا حتی موجب کُشتن شتر یا قاطر حمل کننده می شد.
باید گفت؛ عباس میرزا ولیعهد متفاوت دوره قاجار تا وقتی که زنده بود نتوانست آنطور که لازمه ارتش های مدرن آن زمان بود به طور کامل همه سربازان را لباس فرم بپوشاند و با زبان یکسان و اصطلاحات قابل فهم نظامی برای همه واحدهای ارتشی جنگنده و مقابله جو که یارای برابری با تجاوزهای دشمنان در مرزهای مختلف را داشته باشند به وجود آورد، زیرا همواره با مخالفت تعداد محدودی از روحانیون با نفوذ در دربار مواجه می شد که هیچکدام از تغییرات لازم برای ایجاد ارتشی سازمان یافته و یکدست که از قاعده رزمی افندی و پدافندی تعریف شده برخوردار می شدند را نمی پذیرفتند و مداوم مخالفت می کردند و سربازان را به تمرد از تغییر لباس تحریک می کردند.
به هر حال، تاریخ با تحکم خود این اتفاقات ناگوار را پشت سر گذاشت و ارتش ملی و نیروهای نظامی قدرتمند و مجهزی که هم اکنون هم هستند به وجود آمدند. اکنون دیگر از آن مخالفت های خبری نیست، اما چون ما نمی خواهیم از تاریخ این سرزمین درس بگیریم، هر آینه کسی بگوید مکانیزاسیون کشور فرسوده و ریزش گندم در مزارع زیاد است، ما از ماشین های مدرن در بسیاری از عرصه های تولیدات کشاورزی اعم از زراعت، باغبانی، صیفی و سبزی با ضایعات کم برخوردار نیستیم و لازم است که این تکنولوژی ها را از هر کجای جهان وارد و استفاده کنیم، همان حرف های 200 سال پیش و چند دهه بعد از تکرار می شود که انتقاد از وضع موجود خیانت به امنیت غذایی است و ما باید از تولید داخل حمایت کنیم!
این حمایت های مستقیم که البته اغلب حرفی و غیر عملی هم هستند، سالهاست در مکانیزاسیون کشاورزی دنیا منسوخ شده است. باید بپذیریم ما با مکانیزاسیون کشاورزی دنیا حداقل 80 سال فاصله داریم، یعنی به خاطر همین حرف های کلیشه ای بی محتوا، نخواسته و یا نمی خواهیم فاصله تکنولوژی ادوات، دنباله بندها، دستگاه های برداشت اقلام زراعی و یا صیفی و سبزی، جمع آوری و بسته بندی میوه و تره بار هنگام برداشت را با کمترین ضایعات و با انتقال ماشین ها و تکنولوژی های مدرن کم کنیم، بلکه می خواهیم در همین سطح تکنولوژی مکانیزاسیون که اگر عمیق بنگریم ریشه در واردات اولیه و کپی سازی ثانویه دارد باقی بمانیم و در جا بزنیم، چون منافع عده ای رانت جو که حتی بازار قبل از تولید را در انحصار خود دارند در خطر است، یعنی فروش و عرضه دستگاه های بسیاری از سازندگان موجود از مسیر طبیعی بازار نیمه رقابتی هم نمی گذرد.
وقتی بازاری با ویژگی های متعارف در میان نباشد رقابتی هم در میان نیست و هیچ سازنده ای ضرورتی برای تغییر در تکنولوژی و کیفیت ساخته های خود به منظور جلب مشتری برای خود تعریف نمی کند و عقب ماندگی تکنولوژیکی به زیان منافع ملی و کشاورزان همچنان باقی خوهد ماند. اصرار بر این عقب ماندگی را نمی توان به بهانه آسیب به امنیت غذایی که از همین عقب ماندگی آسیب دیده و می بیند توجیه کرد.
واقعیت این است که سازندگان دستگاه های کشاورزی اعم از تراکتور، کمباین و دستگاه های بذر کار بر آنند به جای انتقال تکنولوژی های مدرن در ساخت و نحوه کاربرد، آلیاژ، موتور، گیربکس و غیره از کشورهایی که حداقل 80 سال از ما جلوترند، با فشار بر مسئولان، ادای خودروسازان انحصاری ایران که طشت رسوایی ضد ملی آنها از پشت بام افتاده است را درآورند که البته به این سادگی ها امکان پذیر نیست!
اگر از همه این بحث ها بگذریم، باید بر این واقعیت انگشت گذاشت که قیمت محصولات صادراتی کشاورزی از جمله غلات و گندم جهانی شده است. توسعه حمل و نقل مجهز دریایی از یک سو و وجود گسترده و نامحدود شبکه های مجازی فرصتی برای رقابت های متکی به قیمت تمام شده بالا را نمی دهد و محصولات صادراتی ایران به رغم مزیت های کم مانند اقلیمی، با دشواری قادر خواهد بود در بازارهای بین المللی رقابت کند. لذا باید با توجه به جهانی شدن قیمت ها در بازارهای بین المللی با استفاده از تکنولوژی های مدرن قیمت تمام شده محصولات تولید داخل را کاهش دهیم تا بتوانیم رقابت کنیم.
در شبکه های اجتماعی به ما بپیوندید:
