دوشنبه, ۲۳ مهر ۱۴۰۳

 

سویا؛زیان اقتصادی آمریکا، تهدید امنیت غذایی چین

اهميت سويا، ميزان مصرف آن و ارزش اقتصادي آن در جنگ تجاري ميان چين و آمريکا

 

Soy1

 

کنجاله سويا بزرگترين منبع پروتئين در جهان است که توسط انسانها بهطور غيرمستقيم از طريق محصولاتي مانند گوشت مرغ، خوک و گاو مصرف ميشود. در سال 1995، چين بهمنظور استفاده از مواد غذايي و دامي پرورش سويا را آغاز و تنها 18 ميليون بوشل از اين محصول وارد کرد. (25 سپتامبر 2018)

چين بزرگترين واردکننده سويا در جهان

چين بزرگترين واردکننده سويا در جهان است، به اين معني که چنانچه روزي اين کشور خريد سويا از آمريکا را متوقف کند براي کشاورزان ايالاتمتحده بسيار دردناک خواهد بود. در سال 2017، اين خبر خوبي براي کشاورزان آمريکايي بود که خريدهاي چين حدود يکسوم صادرات ايالاتمتحده به ارزش 13.9 ميليارد دلار را تشکيل ميداد.

تا تاريخ 12 دسامبر 2018، کشاورزان آمريکايي حدود 8.2 ميليون تن سويا به چين فروختند که اين رقم نسبت به مدت مشابه سال 2017 که رقم 21.4 ميليون تن بوده، حدود دو و نيم برابر کاهش داشته است. 70 درصد اين حجم از سويا براي خوراک طيور، دام سبک و سنگين و حتي آبزيان مصرف ميشود.

چند درصد سويا براي تغذيه دام مصرف ميشود؟

بيش از 70 درصد سوياي توليدي ايالاتمتحده براي خوراک دام شامل نخست طيور و سپس دام سبک، واحدهاي لبني، گوشت گاو و آبزيپروري استفاده ميشود.

چين با هدايت گفتگوهاي تجاري ايالاتمتحده، دورهاي را براي امنيت سويا ترسيم ميکند.

نکات برجسته

جنگ تجاري چين با ايالاتمتحده نشان داد که چگونه خريدهاي زياد سويا از آمريكا - درحاليکه يك ابزار مهم و اهرم سازنده در مذاكرات اين کشور با واشنگتن است - تهديدي براي امنيت غذايي چين نيز محسوب ميشود و پكن را وادار كرده است توليد داخلي سويا را در کشورش تقويت كند.

به دليل محدوديت زمين و آب، هرگونه افزايش در توليد سوياي چين، بهناچار توليد داخلي ذرت، برنج و گندم را کاهش ميدهد - و پکن را واميدارد تا واردات دانههاي سوياي خود را - چه بهصورت ماده خام و چه دانه آماده مصرف - افزايش دهد.

اشتياق چين براي واردات سويا از ديگر کشورها بهعنوان جزيي تعيينکننده از رژيم غذايي بزرگ جمعيت بشري که در سه دهه گذشته بهتدريج بهطور فزايندهاي به پروتئين حيواني متکي شده است، هرگز کاملاً فروکش نميکند.

اما کاهش کوتاهمدت در مصرف داخلي، همراه با استراتژي متنوع سازي مصرف غذايي طولانيمدت پکن، باعث ميشود چين براي دستيابي به چنين ماده غذايي حياتي وابستگي کمتري به ايالاتمتحده داشته باشد.

سويا، 60 درصد از كل تجارت جهاني نهادهها را به خود اختصاص ميدهد، مصرف سوياي چين در سناريوهايي معين، بهويژه در جنگ تجاري اين کشور با ايالاتمتحده، به نفع اين کشور بوده است. امروزه پکن بيش از نيمي از کل مقصد صادراتي سوياي ايالاتمتحده را تشکيل ميدهد؛ بنابراين، هرگونه کاهش در خريدهاي سويا از ايالاتمتحده آمريکا ميتواند عوارض قابلتوجهي براي کشاورزان ايالاتمتحده داشته باشد که اين امر بهنوبه خود عواقب سياسي احتمالي براي رئيسجمهور فعلي آمريكا خواهد داشت زيرا دونالد ترامپ بخش عمدهاي از حمايتهاي خود را مديون حوزههاي انتخابيه در روستاها و در ميان کشاورزان است.

اما به همان اندازه که چين مايل به ادامه خريدهاي سويا بهعنوان يک جزء چانهزني است، اختلافات تجاري اين کشور با واشنگتن همچنين آشکار ميسازد چگونه اين سلاح استراتژيک ميتواند بهراحتي به پاشنه آشيل تبديل شود.

ترس وابسته بودن پکن به هر يک از تهيهکنندگان مواد غذايي - مخصوصاً کسي که مخالف يا دشمن است - چين را در سالهاي اخير به دنبال راهبردي براي تنوع واردات خود و «جوانسازي» توليد داخلي سويا سوق داده است؛ اما ازآنجاکه 1.4 ميليارد نفر از مردم اين کشور بهطور فزايندهاي از رژيم غذايي مبتني بر پروتئين دامي و لبنيات استفاده ميکنند، چين هرگز قادر نخواهد بود بهطور کامل تقاضاي خود براي حبوبات غني از پروتئين از خارج را کاهش دهد يا به صفر برساند - هرچند که البته اين مسئله مانع از تلاش نخواهد شد.

تصوير بزرگ

براي چندين دهه، چين براي تحقق تقاضاي فزاينده پروتئين جمعيت در حال افزايش خود، به سوياي وارداتي تکيه کرده است، اين در حالي است که زمينهاي کشاورزي محدود خود را براي ساير مواد غذايي مانند برنج، گندم و ذرت ذخيره ميکند. امروزه 80 درصد از مصرف سوياي چين فقط به سه کشور متکي است: ايالاتمتحده، برزيل و آرژانتين. وابستگي اين کشور به آمريکا و وابستگي متقابل آمريکا به مشتري چيني سويا، به پکن توانايي نفوذ در بازار و همچنين سلاحي قدرتمند براي استفاده در برابر مخالف خود در واشنگتن را داده است.

يک استثناء نسبت به قانون خودکفايي چين

باوجود قلمرو وسيع و جمعيت زياد، چين از نوع سرزمين و منابع آبي که کشورهاي ثروتمند و حاصلخيز آفريقا و قاره آمريکا از آن بهره ميگيرند، برخوردار نيست و همچنين سرمايهاي فراوان براي جبران کمبودهاي کشاورزي خود، مانند ژاپن، ندارد؛ درنتيجه، قحطيهاي مکرر و هرجومرج سياسي متعاقب آن، چندين دهه است که چين را تعقيب ميکند و جديدترين مورد در دهه 50 است.

ترس از کمبود مواد غذايي و همچنين نگرانيهاي ديرينه از محاصره از طريق خشکي و دريا، بهنوبه خود ضرورت پکن را براي خودکفايي در ماده خام و اصل موضوع دانه سويا دامن زده است. در دهههاي اخير، کشت داخلي غلات کليدي مانند برنج، گندم و ذرت تا حد زيادي از رشد جمعيت چين پيشي گرفته است که اين امر را بهطور عمده مديون يک سري اصلاحات کشاورزي و ارضي که در دهه 1980 به اجرا درآمد، است اگرچه چين بهتدريج واردات اين سه غله کليدي را افزايش داده است اما تا حد زيادي (95 درصد) خودکفايي کشور را نيز حفظ کرده است.

چرا پکن واردکننده سويا شد؟

پس چگونه است که از سال 2004 پکن واردکننده ماده اوليه دانه سويا بوده است؟ سويا را وارد کنيد، يک غله پر از پروتئين که به يک ماده ضروري در رژيم غذايي چين تبديل شده است. مصرف سوياي اين کشور در مقايسه با ساير مواد اوليه کمرنگ و به همين نسبت اين محصول براي امنيت غذايي چين کمتر ضروري بود؛ اما اشتهاي زياد چين براي لبنيات و گوشت طي دو دهه گذشته (بهويژه براي تخممرغ، مرغ و گوشت خوک) به طرز چشمگيري نياز به وعده غذايي سوياي ارزان و پروتئين سويا را افزايش داده است که براي تقويت خوراک دام استفاده ميشود. مصرف سوياي چين نيز بهنوبه خود از سال 1997 هفت برابر شده و از 15 ميليون به 105 ميليون تن رسيده است.

تفسير راهبرد پکن از سويا به غلات اصلي

در اواخر دهه 1990، پکن تصميم گرفت كه توليد محصول سوياي خود را براي كمك به صرفهجويي در كشت زمينهاي قابلملاحظهاي كه (به دليل گسترش صنعتي شدن، شهرنشيني و آلودگي) از آن باقي مانده بود محدود کند و براي توليد ساير غذاهاي اصلي به کار برد. اين امر سويا را به استثنايي در توليد داخلي چين و تجارت محدود دانههاي اصلي تبديل و راه را براي سوياي وارداتي ارزانتر از ايالاتمتحده، برزيل و آرژانتين هموار ساخت تا بازار چين را از اين محصول اشباع کند.

درنتيجه، تعداد مزارع سويا و همچنين توليد داخلي آن در چين رو به کاهش نهاد و سهم کشت آن در هر هکتار، به يکسوم سهم توليد گندم و يکچهارم سهم توليد برنج تقليل يافت. سيستم کشاورزي مبتني بر خانواده چين تنها قادر به تأمين تقاضاي حدود دوسوم از ميزان سويايي است که صنعت سوياي اصلاح ژنتيکي شده ايالاتمتحده در يک سال توليد ميکند، بنابراين پکن انتخاب ناچيزي را ترک کرد، اما براي کسب خشنودي از رويارويي با رقيب غربياش در عرف، خريد سويا انجام داد.

اتخاذ استراتژي «جوانسازي سويا»ي پکن

استراتژي واردات پکن در تلاش براي صرفهجويي در منابع کشاورزي خود و رويکرد ساير محصولات غذايي، سهواً سويا را به ضعيفترين پيوند در امنيت غذايي کلي کشور تبديل کرده است؛ بااينکه اين غله اکنون سهچهارم کل واردات سالانه دانه کشور را به خود اختصاص داده است. پيشازاينکه چين براي تأثيرگذاري بر بازار، به ذخيرهسازي دولتياش متکي باشد، تقاضاي سيريناپذير آن در برابر عرضه داخلي بسيار کم، بازار و طيف گستردهاي از صنايع پاييندستي مانند بخش گوشت خوک و روغن سويا را نسبت به هرگونه نوسان قيمت جهاني حساس ميکند. همچنين اين ذخيره سوياي پکن، از آبوهواي بد، فصول کمبود و نبود محصول، شيوع آفات يا هرگونه تغيير در سياستهاي کشاورزي داخلي در پکن، از آبوهواي بد، فصول کمبود و نبود محصول، شيوع آفات يا هرگونه تغيير در سياستهاي کشاورزي داخلي در ايالاتمتحده، برزيل يا آرژانتين تأثير ميپذيرد.

براي کاهش اين خطرات، پکن طي چند سال گذشته به دنبال افزايش توليد داخلي بوده است. دولت چين بهتازگي يارانههاي کشاورزي کاشت سويا را به ميزان تقريباً دو برابر يارانه توليد ذرت، به اميد افزايش مزارع سويا به سطح 0.7 ميليون هکتار در سال جاري و سالهاي آينده، افزايش داده است. بخش عمدهاي از اين زمينها در استان شمال غربي کشور هيلونگجيانگ متمرکز شده که نيمي از کل سوياي کشور را توليد ميکند و متعاقب آن، پکن در ماه سپتامبر بهعنوان يک سايت اصلي براي امنيت غذايي چين در نظر گرفته شده است.

اما درحاليکه اين آسيبپذيريها در ابتدا بهعنوان چالشهاي اقتصادي تلقي ميشدند، به دليل تشديد رقابت بزرگ قدرت در چين با ايالاتمتحده، از آن زمان به بعد دامنه ژئوپليتيکي بيشتري پيدا کردهاند. تهاجم شديد واشنگتن عليه پکن در دو سال گذشته، بهطور طبيعي ترسهاي جنگ سرد مهار ايالاتمتحده و لاک استراتژيک و افزون بر آن، احساس فوريت و ضرورت پرداختن به اتکاي خارجي چين به قاره آمريکا براي چنين ماده غذايي مهم و اصلي را برانگيخته است.

کاهش ميزان مصرف سويا در خوراک دام و طيور

در سالهاي اخير، پکن براي افزايش توليد داخلي مسيري را آغاز کرده است، اما طي يک سال گذشته، جنگ تجاري اين کشور با ايالاتمتحده باعث شده است چين دو راهحل ديگر را به استراتژي «جوانسازي سويا» اضافه کند: «کاهش مصرف کلي سويا» و «تنوع در ليست تأمينکنندههاي خارجي آن». در ماه اکتبر، چين دستور داد تا با استفاده از ساير جايگزينهاي پروتئيني، سهم وعدههاي غذايي سويا مورد استفاده براي برخي از خوراک خوکها را از 20 درصد به 12 درصد کاهش دهند. اين بهتنهايي ميتواند ميزان مصرف سوياي چين را 10 ميليون تن کاهش دهد (10 درصد از ميزان کل فعلي).

در همين حال، شيوع مهلک تب خوکي آفريقا در چين ناخواسته به کشور کمک ميکند تا با کاهش ميزان مصرف کنجاله سويا براي تغذيه جمعيت خوکهاي کاهش يافته خود، مصرف را کاهش دهد.

احتمالاً اين بيماري همهگير حداقل براي چند سال ديگر وجود ندارد، به اين معني که صنعت گوشت خوک چين با کشمکش روبروست که بهنوبه خود ميتواند دريچهاي براي پکن ايجاد کند تا در کوتاهمدت بتواند تقاضاي سويا را آسانتر يا معطوف کند.

شيوع بيماري خوکي همراه با فشار گسترده دولت براي تقويت توليد داخلي اين کشور باعث شده که بسياري بگويند تقاضاي سوياي چين حداقل در کوتاهمدت به اوج خود رسيده است (و در آينده نزديک کاهش خواهد يافت).

کل واردات سوياي چين با 7.9 درصد کاهش به 88 ميليون تن در سال 2018 رسيد؛ اولين کاهش در هفت سال و انتظار ميرود که اين مقدار امسال با 10 ميليون تن ديگر مجدداً کاهش يابد.

کاهش تقاضاي سويا از آمريکا و کاهش تعرفه واردات آن براي همسايگان

اين بدان معني است که حتي اگر چين و ايالاتمتحده در ماههاي آينده موفق به معامله تجاري شوند، اشتياق واقعي پکن براي سوياي ايالاتمتحده - که يک نکته اصلي در مذاکرات جاري دو کشور بوده است - ممکن است به شکلي قابلتوجه کمتر ازآنچه بوده، باشد. بااينحال، در درازمدت، رژيم غذايي و جمعيت انبوه چين همچنان نياز خود به سوياي ارزان را از جاهاي ديگر حفظ خواهد کرد. با آگاهي از اين موضوع، پکن همچنين براي متنوع سازي واردات سوياي خود اقداماتي را انجام ميدهد. در ماه ژوئيه، دولت براي تعداد انگشتشماري از کشورهاي همسايه ازجمله هند، بنگلادش و سريلانکا تعرفههاي مربوط به محموله سويا را حذف کرد.

نتيجه نهايي بحث: واردات بيشتر سويا

بااينحال، استراتژي پکن براي افزايش توليد سوياي داخلي، بهطور طبيعي به گراني توليد داخلي ساير غلات خواهد انجاميد. در شرايط فعلي توليد و فني، جايگزين کردن کل سوياي وارداتي کشور با سوياي داخلي نياز به تبديل تقريباً يکسوم از 120 ميليون هکتار کل زمينهاي قابل کشت در چين دارد. ممانعت از دستيابي به موفقيت در توليد سوياي اصلاح ژنتيکي شده پکن (که همچنان بهعنوان يک موضوع حساس فرهنگي شناخته ميشود)، منابع محدود کشاورزي کشور، بدون به خطر انداختن توليد داخلي ساير غلات اصلي و پرمصرف مانند برنج، هرگونه هدف اطمينانبخش توليد داخلي سويا را غيرممکن ميسازد و نشانههايي وجود دارد مبني بر اينکه اين اتفاق در حال وقوع است، چنانچه توليد داخلي برنج در سال 2018، 0.7 هکتار کاهش يافته است.

چين به دليل رژيم غذايي گسترده و پرمصرف پروتئين حيواني، هرگز نميتواند نياز خود براي واردات سويا را بهطور کامل برطرف کند، اما اين موضوع، اين کشور را از تلاش باز نخواهد داشت.

افزايش واردات سويا در چين، يک واقعيت

اين امر بهناچار چين را ملزم به افزايش واردات اين غلات در سالهاي آينده خواهد کرد. گرچه برخلاف صادرکنندگان سويا، توليد و تأمينکنندگان ذرت و برنج بسيار متنوعتر هستند و بسياري از آنها در حياطخلوت چين ازجمله روسيه و قزاقستان و همچنين تعدادي از کشورهاي جنوب و جنوب شرقي آسيا مانند هند و ميانمار قرار دارند.

اين بهنوبه خود به پکن امکان ميدهد تا روابط تجاري را تسهيل، کسري تجاري را کاهش، از اختلال در زنجيره تأمين جلوگيري و تأثير خود را در اين کشورها تقويت کند.

پاشنه آشيل چين

اما شايد مهمتر از همه، با نزديک به 100 ميليون تن واردات سالانه سوياي در معرض خطر و چند گزينه ديگر، معضل سوياي پکن نشاندهنده واقعيتي بزرگتر و فزاينده از امنيت غذايي اين کشور است.

در سالهاي آينده، امري ضروري و رشد يابنده براي کاهش اختلالات احتمالي در عرضه مواد غذايي، چين را مجبور خواهد کرد تا منابع وارداتي خود را متنوع کند و توليد داخلي را نيز در جايي که ميتواند گسترش دهد؛ اما درحاليکه پکن براي تغيير رويکرد تأمين سوياي خود اقداماتي را انجام ميدهد، يک تغيير حتي متوسط در تقاضاي چين ميتواند پيامدهاي گستردهتري در زنجيرههاي تأمين مواد غذايي جهاني براي سال هاي آينده داشته باشد.

ترجمه: فرانک مسعودي

 

212keshavarziegh4

 

212keshavarziegh5

212keshavarziegh6

212keshavarziegh7

 

 

 

  

 

 

33561927783576807403

  

تمامی حقوق مادی معنوی سایت محفوظ است .