اخبار کشاورزی

رهیافتی به نقش تاریخی عشایر در حفظ محیط زیست و تولید شیر و گوشت

 

پنج شنبه هشتم مهرماه 1400         9:38

کاج پرس:

یک چادر عشایر، یک کارگاه تولیدی صنایع دستی، یک پاسگاه مرزی، یک حافظ جدی و معتقد محیط زیست و منابع طبیعی، یک تولید کننده شیر و گوشت سالم و یک مبشر فرهنگ تعادل میان دام و مرتع، شاخصی جدی و مطرح برای ایجاد امنیت غذایی است.

 

مهندس علیرضا یوردخانی، مدیرعامل تعاونی عشایری شهرستان گرمسار و آرادان در گفتگویی اختصاصی با خبرنگار کشاورزی آینده جهان (کاج پرس) با بیان مطلب فوق در مورد نقش این تعاونی در حمایت از عشایر کوچ رو گرمسار و آرادان گفت: این تعاونی به 450 خانوار با متوسط جمعیت 5 نفر و 200 خانوار عشایر جا مانده و در مجموع 650 خانوار، نقشی تعیین کننده در افزایش تولید شیر و گوشت صنایع دستی آنان دارد.

 

یوردخانی در توضیح اصطلاح «خانوارهای جا مانده»، به آمارگیری 10 ساله مرکز آمار ایران اشاره کرد که جمعیت عشایر را هر ده سال یک بار سرشماری می کنند اما این آمارگیری از سال 1388 تاکنون یعنی طی 12 سال گذشته صورت نگرفته و لذا 200 خانوار جدید در آمار نیامده اند که البته تحت پوشش این تعاونی قرار دارند. یوردخانی تصریح کرد خود این موضوع آمارگیری نیز یکی از مشکلاتی است که باید بر طرف شود.

 

بالاترین سرانه دام عشایر کشور

 

یوردخانی گفت: گرمسار و آرادان با 400 راس دام در هر خانوار بالاترین سرانه دام کشور را دارند و این رقم در کشور 135 راس برای خانوار است. وی افزود: استان سمنان دارای متوسط سرانه دام 350 راس برای هر خانوار است. 

وی به عرصه کوچ گرمسار و آرادان اشاره کرد و گفت: عرصه ییلاق و قشلاق این دو منطقه در محدوده البرز مرکزی (تهران و مازندران) است.

 

رشد و توسعه تعاونی از سال 1395 تاکنون

 

ایجاد دفتر خدمات نرم افزای و سخت افزاری برای عشایر 

مدیرعامل تعاونی عشایری گرمسار و آرادان در مورد توسعه این تعاونی به خبرنگار ما گفت: تعاونی در سال 1365 تاسیس شده و در سال 1395، در حالی انتخابات جدید تعاونی صورت گرفت که تنها سرمایه ای اندک داشت، عمدتا به کار توزیع آرد و کپسول گاز می پرداخت و از هیچگونه زمین کارخانه یا دفتر فعالی برخوردار نبود. 

وی گفت: بعد از این سال، توسعه همه جانبه تعاونی آغاز شد؛ ابتدا انباری که محل نگهداری آرد برای توزیع بود را به دفتری برای خدمات نرم افزاری عشایر تبدیل کردیم و عشایری که برای هویت گذاری دام خود سرگردان بودند با مراجعه به این دفتر به راحتی کد گذاری گله و هویت گذاری دام های خود را انجام می دادند. 

یوردخانی گفت: فراتر از این خدمت نرم افزاری ضروری، موضوع بیمه دام عشایر که کمتر مورد توجه آنان بود را به صورت رایگان و از درآمدهای حاصل از فعالیت تعاونی در دستور کار قرار دادیم و کارت تردد نیز در بخش نرم افزاری این دفتر برای عشایر به سهولت انجام می شد. 

یوردخانی در بخش دیگری از گفتگوی خود یادآور شد: در حال حاضر با کمک همین دفتر مرکزی، ثبت نام عشایر برای تامین نهاده هایی چون آرد، جو، کنسانتره و صدور حواله و حتی کارهای مربوط به وام های ضروری عشایر دامدار پی گیری می شود. 

یوردخانی گفت: عشایر که پیش از این برای گرفتن نفت و گاز سرگردان بودند و بعضا یک هفته در ادارات مختلف شرکت گاز رفت و آمد داشتند، اکنون توسط همین دفتر سهمیه آنها تامین و حواله را دریافت می کنند.

 

هویت گذاری دام و کُد گذاری گله

 

مدیرعامل تعاونی عشایر گرمسار و آرادان، هویت گذاری دقیق هر دام با رقم 4 هزار تومان و نصب پلاک گوش برای آنها در یک سامانه سراسری، صدور تمامی مجوزها از جمله حمل و نقل و دامپزشکی و بیمه رایگان برای دام های عشایر را از دیگر خدمات تعاونی برشمرد.

 

بیمه دام عشایری را جدی گرفته ایم 

وی در مورد اهمیت بیمه دام های عشایر گفت: حوادثی مانند سیل، تگرگ، صاعقه و ... موجب از بین رفتن گله خانوارهای عشایر از چرخه تولید و خسارت هنگفت به آنها می شود که متاسفانه در این شرایط آنها کار را رها و برای امرار معاش به حاشیه شهرها مهاجرت می کنند، اما انجام بیمه و تامین خسارت برای عشایر، آنان را به ادامه کار خود ترغیب و امیدوار می سازد. 

یوردخانی در مورد یارانه صندوق بیمه گفت: 50 درصد کارمزد را صندوق و بقیه آن را تعاونی پرداخت می کند که انجام این خدمت، به فعالیت تولیدی و ارزشمند عشایر، اطمینان و پایداری می بخشد. 

وی یادآور شد: آنچه در این تعاونی انجام می شود خود می تواند یک الگو برای سایر تعاونی های عشایری کشور باشد.

 

فعالیت های آموزشی تعاونی

 

مدیرعامل تعاونی گرمسار و آرادان یادآور شد: یکی از فعالیت های تاثیرگذار در افزایش بهره وری، کلاس های آموزشی برای عشایر با موضوع بهداشت دام است که قبل از بحران کرونا، سالانه 6 تا 7 کلاس برای اصلاح نژاد دام، فلاشینگ و هورمون سازی با تمرکز بر تقویت خوراک قوچ ها قبل از رها سازی آنها در گله برگزار می شد. 

وی یادآور شد: برگزاری این کلاس ها با تلفیقی از دانش روز و تجارب عشایر در عرصه دامداری بسیار نتیجه بخش بود و با توجه به نزدیکی جوامع عشایری به یکدیگر موجب هم افزایی و انتقال دانسته ها در عرصه تولید می شد.

 

عشایر؛ حافظان واقعی مرتع و محیط زیست 

مدیرعامل تعاونی عشایر گرمسار و آرادان در پاسخ این سوال که «آیا واقعا عشایر کوچ رو به مراتع، منابع طبیعی و محیط زیست آسیب می رسانند»، گفت: این موضوع واقعیت ندارد؛ مرتع متعلق به دام و دام متعلق به مرتع است، این دو لازم و ملزوم یکدیگرند، عشایر طی تجارب بسیار دریافته اند حیات و زندگی آنها وابسته به مرتع، محیط زیست و منابع طبیعی است و اگر اینها نباشند فعالیت عشایر هم وجود نخواهد داشت، پس بر این باور هستند که باید جدی ترین مدافعان حفظ مراتع، محیط زیست و منابع طبیعی باشند. وی تاکید کرد: هر کجا مراتع واگذار و عشایر را خارج کردیم تبدیل به ویلا سازی و ساخت و ساز شد، هر کجا عشایر نبودند آتش سوزی به وجود آمد، هر کجا عشایر نبودند تعادل به هم خورده است! هیچ کارشناسی به اندازه عشایر به طور طبیعی مفهوم تعادل را درک نمی کند. عشایر کسانی هستند که طی سالیان متمادی تعادل مراتع و منابع طبیعی را حفظ کرده اند. 

یورد خانی گفت: هر کجا عشایر چادر زده اند شکارچیان نتوانسته اند بیایند هر طور که می خواهند ریشه کل و آهو و غیره را از بین ببرند. 

از سوی دیگر، وقتی دام عشایری هست، حیوانات وحشی مانند گرگ، پلنگ و ... بخشی از خوراک خود را از این دام ها تامین می کنند و آسیب کمتری به محیط زیست و گله های شکار وارد می سازند که در این شرایط نوعی تعادل طبیعی ایجاد می شود. عشایر به واقع حافظان مرزهای کشور نیز هستند. 

یوردخانی یادآور شد: عشایر 1/8 درصد جمعیت کشور را شامل می شوند که 5 درصد شهدای کشور را تقدیم کرده اند. آنان سهم 30 درصدی در تولید گوشت قرمز و سهم 35 درصدی در تولید صنایع دستی را دارند که در واقع چند برابر جمعیت خود در ایجاد ثروت برای کشور ایفای نقش می کنند.

 

حفظ بانک ژن دام سبک ایرانی، یک وظیفه ملی

 

مهندس یوردخانی در پاسخ این سوال که «آیا نژادهای اصلاح شده جهانی مانند بز سانن یا رومانف و غیره در عرصه دامداری عشایر مورد استفاده قرار گرفته و نتایج آن چه بوده است»، گفت: این نژادها ممکن است در فضاهای بسته پرورش نتایج خوبی داده باشند اما کارنامه خوبی در مسیر کوچ رو و فضای باز نداشته اند. وی تاکید کرد که ما تجربه کردیم اما این نژادها نتوانستند خود را با شرایط آب و هوایی تطبیق دهند. 

یوردخانی در ادامه این بحث به خصوصیات برتر نژادهای اصیل دام هایی چون زندی، افشار و سنگسری در سمنان، وپایداری آنان در کویر شاهرود و موارد دیگر پرداخت و گفت: نژادهای ایرانی خصوصیات تولید توامان گوشت و چربی را دارند و حاصل قرنها تطابق با اقلیم های گوناگون هستند که باید بانک ژن آنان حفظ و در عین حال، برنامه اصلاح نژادی این نژادهای اصیل ایرانی در برنامه مراکز اصلاح نژاد گسترش یابد. 

وی گفت: مثلا نژاد زند توانایی تولید 30 کیلو گوشت و 6 کیلو چربی را دارد در حالیکه رومانف فقط گوشت تولید می کند و این خود یک ویژگی است. البته کیفیت گوشت نژاد زندی نیز بهتر است و با ذائقه ایرانیان همخوانی دارد.

 

مشکلات عمده عشایر 

یوردخانی در پاسخ این سوال که عمده ترین مشکل عشایر کشور در حال حاضر چیست، گفت: اساسی ترین مشکل عشایر کشور این است که نمی توانند تولیدات خود را به طور مستقیم و بلاواسطه به بازار مصرف عرضه کنند و اگر این مشکل حل شود، عشایر هیچ نیازی به دریافت کمک و وام از دولت ندارند. 

وی یادآور شد: ما می توانیم در حال حاضر گوشت را با بهترین کیفیت، کیلویی 95 هزار تومان و بدون حضور دلالان در فروشگاه های بزرگ عرضه کنیم، در صورتی که اکنون، مصرف کننده گوشت را کیلویی 150 هزار تومان خریداری می کند. اگر این اتفاق، یعنی عرضه بلاواسطه تولیدات عشایری در بازار مصرف رخ دهد، انگیزه تولیدی آنان افزایش می یابد زیرا در حال حاضر طبق بررسی های انجام شده، هر خانوار عشایری حدود 1/600/000 تومان در ماه در آمد دارد که کفاف زندگی آنها را نمی دهد. 

یوردخانی گفت: باید دست دلالان را از تجارت گوشت کوتاه کنیم زیرا آنها با دخالت در این تجارت و ایفای نقش درجه یک در آن، فقط از طریق فروش پوست، روده، کله، جگر و پاچه دام که رقم نامیده می شود، به ازای هر دام 700 تا 800 هزار تومان سود می برند که در یک گله 300 راسی بالغ بر 210 میلیون تومان می شود اما چیزی از این مبلغ نصیب دامدار عشایر نمی گردد.

 

کارخانه سیلاژ تبدیل ضایعات به خوراک دام

 

مدیرعامل تعاونی عشایر گرمسار و آرادان به ضرورت احداث یک کارخانه سیلاژ از ضایعات اشاره کرد و گفت: دریافتیم یکی از مسائل اصلی دامداران عشایر، نیاز به کنسانتره و خوراک دام است که با جمع آوری ضایعات کارخانجات ماء الشعیر، آبمیوه، رب گوجه فرنگی، چغندر و حتی زیتون و پوست پسته و استفاده از دانش فنی سیلاژ غیر هوازی می توانیم خوراک دام را تولید و در اختیار دامداران قرار دهیم.

 

تولید سالانه 5 هزار تن خوراک دام

 

یوردخانی به خبرنگار ما گفت: این کارخانه در سال 1399، 5 هزار تن خوراک سالم بهداشتی تهیه و در اختیار دامداران عشایر قرار داده است و برنامه ریزی کرده ایم این مقدار را برای سال 1400 به تا 7 هزار تن افزایش دهیم. 

وی یادآور شد: احداث این کارخانه یکی از فعالیت های زیرساختی بوده که به پیشنهاد هیات مدیره تعاونی و با پیگیری های مسئولانه آنها انجام پذیرفته است.

 

خط تولید فلیک برای سم زدایی از غلات 

مهندس یوردخانی گفت: شاهد هستیم بعضی نهاده ها به دلایل مختلف دچار نوعی کپک زدگی و این امر موجب افت تولید شیر و گوشت می شود، لذا یک خط تولید موسوم به «فلیک» راه اندازی کردیم که در پروسه آن، غلات و نهاده ها در بخار آبی به دمای 400 درجه سانتی گراد از لوله هایی عبور می کنند، سم زدایی می شوند و به صورت نیم پخته و بهداشتی، عاری از هر گونه سم زیان بخش و افلاتوکسین، خشک شده در اختیار عشایر دامدار قرار می گیرند. این فرایند، طبق مطالعاتی که انجام شده است ضریب تبدیل و بهره وری را از 55 درصد به 88 درصد ارتقا می دهد. خروجی روزانه خط تولید فلیک در 10 ساعت کار، 30 تن می باشد. 

وی تاکید کرد استفاده از این سیستم، بهره وری بالا و صرفه اقتصادی قابل توجهی در تولیدداشته است.

 

تاسیس و راه اندازی کارخانه کنسانتره توسط تعاونی

 

یوردخانی گفت: در ادامه ایجاد این زیرساخت ها، در اسفند ماه 1399 تاسیس و راه اندازی یک کارخانه تولید کنسانتره در دستور کار هیات مدیره تعاونی قرار گرفت که خوشبختانه با اتکا به صنایع ساخت داخل و تجهیزات مدرن الکترونیکی زیمنس آلمان، این کارخانه به پیشرفت فیزیکی 95 درصد نائل آمده و به زودی افتتاح می شود. 

وی از مسئولان مرتبط، به دلیل عدم سرکشی به مراحل احداث و راه اندازی این پروژه نمونه و الگو گلایه کرد و از دکتر ساداتی نژاد وزیر جهاد کشاورزی خواست این کارخانه معظم تولید کنسانتره تعاونی عشایری را افتتاح کند و تاکید کرد که مراحل اطلاع رسانی و دعوت ایشان از طریق مقامات استان صورت خواهد گرفت. 

گفتنی است تعاونی عشایر گرمسار و آرادان در سال 97 نمونه کشوری و در سال های 98 و 99 نمونه استانی بوده است.

با کلیک روی تصاویر زیر, به شبکه های اجتماعی کاج پرس بپیوندید: